Tập truyện vừa này gồm có:
- Trái Tim Yếu Mềm - Cô Vợ Của Người Khác Và Anh Chồng Dưới Gậm Giường - Tiểu Anh Hùng - Bút Ký Dưới Hầm
***
Fyodor Mikhailovich Dostoevsky (1821- 1881), sinh ngày 11.11.1821, là nhà văn nổi tiếng người Nga.
Cùng với Gogol, L. Toystol, ông được xem là một trong ba văn hào vĩ đại của Nga thế kỉ 19.
Dostoevsky sinh tại thành phố Moscow, là con trai thứ hai trong 7 người con của ông Mikhail, một bác sĩ quân y được biệt phái qua phục vụ tại Bệnh Viện Maryinski chuyên chữa trị các người nghèo. Ông Mikhail là một con người cứng rắn, thẳng thắn trong khi bà mẹ lại có bản tính trái ngược, bà ta rất thụ động, tử tế và rộng lượng. Các sự kiện của gia đình quý tộc xa xưa này với cha mẹ có một vùng đất và hơn một trăm nông nô, đã là hình ảnh của các nhân vật với các bản tính thái cực trong các cuốn tiểu thuyết của Dostoevsky sau này.
Trong thời gian Fyodor đi học xa nhà, ông Mikhail đã bị giết chết do các nông nô trong vùng nổi loạn và hình ảnh giết người bất ngờ và tàn bạo này luôn luôn ám ảnh Fyodor Dostoevsky khiến cho các tác phẩm của ông thường dùng đề tài là các tội ác. Và vào cuối cuộc đời, cái chết của người cha đã là căn bản cho tác phẩm danh tiếng Anh Em Nhà Karamazov.
Fyodor Dostoevsky rất yêu thích văn chương. Vào tuổi 25, Fyodor đã cầm bút, sáng tác ra cuốn tiểu thuyết đầu tiên với tên là Những kẻ bần hàn xuất bản vào năm 1846. Đây là một câu chuyện tình cảm mô tả một cách bóng bẩy các cảnh tàn phá của kiếp nghèo. Cuốn truyện này đã được các nhà phê bình khen ngợi, đặc biệt là Vissarion Belinsky, và nhà văn trẻ tuổi Dostoevsky được gọi là một "Gogol mới", tác phẩm của ông trở nên bán chạy nhất, bởi vì từ xưa tới nay chưa có một nhà văn người Nga nào cứu xét một cách kỹ càng sự phức tạp tâm lý của các cảm xúc bên trong tâm hồn con người. Fyodor Dostoevsky đã dùng tới phương pháp phân tích tâm lý để tìm hiểu các hoạt động rất tinh tế của tâm lý mọi người. Sau tác phẩm Những kẻ bần hàn , Fyodor Dostoevsky sáng tác ra cuốn Con người kép đề cập tới sự phân đôi cá tính và đây là căn bản dùng cho nhân vật Raskolnikov của đại tác phẩm Tội Ác và Trừng Phạt.
Qua tác phẩm này, Fyodor Dostoevsky được toàn thế giới công nhận là một trong các Đại Văn Hào của nước Nga, được xem là người sáng lập hay là người báo trước cho chủ nghĩa hiện sinh thế kỷ 20.
Tác phẩm tiêu biểu:
***
Hai đồng nghiệp trẻ Arkadi Ivanovich Nefedevich và Vasia Shumkov sống chung trong một mái nhà, trong cùng một căn hộ, trên cùng tầng tư… Tác giả, tất nhiên, cảm thấy cần thiết phải giải thích cho độc giả vì sao một nhân vật được gọi tên họ đầy đủ, còn nhân vật khác - bằng tên gọi thân mật, dù chỉ để mọi người khỏi cho cách xưng hô như thế là thiếu lịch sự và có phần sỗ sàng. Nhưng để làm việc đó đáng ra cần phải giải thích và mô tả trước cả cấp bậc, tuổi tác, cả danh hiệu, chức vụ và, cuối cùng, thậm chí cả những tính cách của các nhân vật hành động; nhưng vì có nhiều nhà văn bắt đầu viết như thế, nên tác giả thiên truyện vừa này chỉ muốn điều duy nhất là không bắt chước họ (nghĩa là một số người có thể sẽ nói là xuất phát từ lòng tự ái vô bờ của mình), quyết định bắt đầu ngay từ hành động. Kết thúc lời nói đầu như vậy, anh ta bắt đầu vào chuyện ngay.
Vào một buổi chiều, trước thềm Năm Mới, quãng sáu giờ, Shumkov trở về nhà. Arkadi Ivanovich nằm trên giường, thức giấc và mở to mắt nhìn bạn mình. Anh ta nhìn thấy cậu bạn mặc bộ đồ dân sự diện nhất - quần và áo đuôi tôm - và chiếc yếm sơ mi sạch bong. Điều đó, đương nhiên, khiến anh ta ngạc nhiên. “Thằng Vasia đi đâu trong bộ đồ thế nhỉ? Lại không ăn trưa ở nhà nữa!”. Trong khi đó, Shumkov thắp cây nến nhỏ, và Arkadi Ivanovich lập tức đoán ra ngay cậu bạn ra bộ vô tình đánh thức anh ta. Đúng vậy, Vasia đã hai lần ho hắng, hai lần đi đi lại lại trong phòng và, cuối cùng, hoàn toàn vô tình đánh rơi khỏi tay chiếc tẩu anh ta đã nhét thuốc vào đó ở góc phòng, cạnh bếp lò. Arkadi Ivanovich cười mỉm một mình.
- Vasia, cậu ranh ma thế đủ rồi! - anh ta nói.
- Arkasha, cậu không ngủ à?
- Quả thật, có lẽ mình không thể nói được; mình có cảm giác như không ngủ.
- Ồ, Arkasha! Chào cậu, con chim câu! Nào, người anh em, nào, người anh em!.. Cậu không biết tớ sẽ nói gì cho cậu nghe đây!
- Mình hoàn toàn không biết; hãy lại đây nào.
Vasia, dường như chờ đợi điều đó, lập tức đi lại gần, vả lại, anh ta chẳng hề nghi ngờ Arkadi Ivanovich sẽ giở trò giảo quyệt. Cậu này lanh lẹn chộp lấy hai tay anh ta, vặn vẹo, làm sái gân tay anh ta ở phía dưới mình, rồi bắt đầu, như người ta nói, “bóp cổ” con mồi, đến mức có cảm giác cái trò đó khiến anh chàng Arkadi Ivanovich vui tính thích thú vô cùng.
- Sa lưới rồi nhé! - anh ta gào lên, - Sa lưới rồi nhé!
- Arkasha, Arkasha, cậu làm gì vậy? Buông tớ ra, lạy Chúa, buông tớ ra, tớ bẩn áo đuôi tôm rồi!..
- Có đáng gì; cậu cần áo đuôi tôm làm gì chứ? Tại sao cậu nhẹ dạ cả tin thế, tự để cho người ta tóm mình? Hãy nói đi, cậu vừa đi đâu, ăn trưa ở đâu?
- Arkasha, lạy Chúa, hãy buông tớ ra!
- Cậu ăn trưa ở đâu?
- Chính về việc đó tớ đang muốn kể cho cậu nghe.
- Vậy kể đi nào!
- Nhưng trước tiên cậu buông tớ ra đã!
- Không được, tớ không buông tha, chừng nào cậu chưa kể!
- Arkasha, Arkasha! Cậu có hiểu không, rằng không được, không thể nào được! - Vasia sức vóc yếu đuối hét lên, cố giằng thoát khỏi đôi tay cứng khỏe của thằng bạn mình, - bởi có những vấn đề như thế mà!..
- Những vấn đề nào?..
- Những vấn đề mà bắt đầu kể trong tình huống thế này thì mất hết phẩm chất; không thể nào được; chỉ tổ nực cười thôi - nhưng chuyện đây hoàn toàn không nực cười, mà là quan trọng.
- Thôi được, cứ cho là nó quan trọng đi! Đấy, cậu lại phịa chuyện rồi! Cậu hãy kể tớ nghe thế nào để tớ phải bật cười, hãy kể như thế chứ; còn chuyện quan trọng tớ không thèm nghe; còn không, cậu là thằng bạn quái gì nữa? Nào, cậu hãy nói tớ nghe, cậu sẽ là thằng bạn thế nào? Hử?
- Arkasha, thật đấy, không được mà!
- Tớ không thèm nghe nữa…
- Thôi nào, Arkasha! - Vasia bắt đầu, nằm vắt ngang giường và cố làm ra vẻ những lời nói của mình quan trọng lắm. - Arkasha! Tớ, thôi được, sẽ kể; chỉ có điều…
- Điều gì!…
- Chả là, tớ đã đính hôn rồi!
Arkadi Ivanovich, không nói lời bâng quơ nữa, lặng lẽ bế thốc Vasia lên tay, như bế một đứa trẻ, mặc dù người Vasia không ngắn chút nào, mà khá dài, chỉ gầy guộc thôi, và thoăn thoắt bắt đầu bế anh ta từ góc này sang góc khác của căn phòng, làm ra vẻ như đang ru ngủ anh ta.
- Nào, chú rể, tớ sẽ quấn tã cho cậu, - anh ta lẩm bẩm. Nhưng nhìn thấy Vasia đang nằm trên tay anh ta, không nhúc nhích và không nói thêm lời nào, tức thì nghĩ lại và hình dung ra rằng kiểu bông đùa này rõ là đã đi quá xa; anh ta đặt cậu ấy ở giữa phòng và bằng động tác thân mật, chân thành nhất hôn chụt vào má cậu ta.
- Vasia, cậu không giận tớ chứ?..
- Arkasha, nghe này…
- Để đón Năm Mới thôi mà.
- Mình thì không sao; mà sao bản thân cậu điên rồ đến vậy, đúng như một thằng du đãng thế hả? Đã bao nhiêu lần tớ nói với cậu: Arkasha, thật đấy, không tinh tế đâu, hoàn toàn không tinh tế đâu!
- Thôi, đừng tức giận nữa, được không?
- Tớ không sao; có khi nào tớ giận ai đâu! Còn cậu đã làm tớ buồn, cậu rõ chửa!
- Tớ làm cậu buồn à? Tớ đã làm gì cậu?
- Tớ đến với cậu như đến với thằng bạn, với tất cả trái tim, dốc bầu tâm sự cho cậu nghe, kể cho cậu nghe về hạnh phúc của mình…
- Hạnh phúc nào vậy? Sao cậu không nói?…
- Chả là tớ cưới vợ mà! - Vasia đáp lại với vẻ bực tức, vì thật sự anh ta hơi phát khùng.
- Cậu! cậu cưới vợ! Thật thế không? - Arkasha rán cổ mà la. - Không, không… thế là thế nào? - Anh ta nói thế, và nước mắt chảy quanh!.. - Vasia, Vasiuk của tớ, thằng con nhỏ của tớ, đủ rồi! Có thật thế không, hử - Đoạn Arkadi Ivanovich lại nhảy xổ đến ôm chầm lấy anh ta.
- Nào, cậu có hiểu không, vì cái gì mà bây giờ sự thể đến thế này? - Vasia giãy giụa ngang giường làm nhàu hết quần áo, nói - Bởi cậu đôn hậu, cậu là thằng bạn, tớ biết điều đó. Tớ đến cậu với một niềm vui, với sự phấn chấn trong lòng, rồi bỗng nhiên tất cả niềm vui của con tim, tất cả sự phấn chấn ấy tớ phải thổ lộ ra. Cậu hiểu không, Arkasha, - Vasia vừa khẽ cười mỉm vừa tiếp tục nói, - chả là chuyện đó xảy ra thật hài hước: thế đấy, giây phút ấy ở một vài mặt nào đó tớ đã không còn là tớ nữa. Tớ thì không thể hạ thấp cái chuyện đó được… Cậu có thể sẽ hỏi tớ: cô ấy tên gì? Tớ xin thề, cậu có giết tớ, tớ cũng chẳng trả lời cậu đâu.
- Ờ, Vasia, sao cậu đã im lặng! Giá cậu nói trước tất cả chuyện đó cho tớ nghe, tớ đã không đùa giỡn như vậy, - Arkadi Ivanovich gào lên một cách thất vọng thật sự.
- Thôi nào, đủ rồi đấy, đủ rồi! tớ làm chuyện ấy… Cậu thì biết đấy, vì sao có chuyện đó, - là vì tớ có trái tim đôn hậu. Tớ cứ thấy bực mình rằng tớ đã không thể nói cho cậu nghe, như tớ mong muốn, làm cậu vui, đem lại sự hài lòng, kể cho rõ, thổ lộ một cách lịch thiệp điều bí mật của mình cho cậu… Thật ra, Arkasha, tớ yêu cậu đến mức, nếu không có cậu, thì tớ, tớ cảm thấy vậy, sẽ không cưới vợ, mà cũng chẳng cần sống trên đời này làm gì!
Arkadi Ivanovich vốn là con người nhạy cảm lạ thường, vừa nghe Vasia nói vừa cười và khóc. Vasia cũng vậy. Cả hai lại ôm chầm lấy nhau và quên bẵng về chuyện đã qua.
- Chuyện sao vậy, chuyện thế nào, hử? Hãy kể tớ nghe tất cả, Vasia! Thằng anh em ạ, xin lỗi cậu, tớ ngạc nhiên lắm, rất ngạc nhiên; chẳng khác gì bị sét đánh, thật đấy! Làm gì có chuyện đó, người anh em, không có chuyện đó, cậu chỉ phịa thôi, đúng đấy, cậu phịa thôi, cậu đã nói dối! - Arkadi Ivanovich hét tướng lên và thậm chí với vẻ nghi ngờ thực sự nhòm vào mặt Vasia, nhưng, nhìn thấy trong ánh mắt anh ta sự khẳng định rõ ràng ý định nhất quyết cưới vợ càng sớm càng tốt, liền nhảy bổ xuống giường và bắt đầu nhào lộn trên đó vì vui sướng, đến nỗi những bức tường rung động.
- Vasia, hãy ngồi xuống đây! - anh ta hét lên, cuối cùng ngồi nhỏm dậy ở trên giường.
- Người anh em ạ, thật ra, tớ không biết bắt đầu như thế nào, và từ đâu! - Cả hai trong niềm vui xúc động đưa mắt nhìn nhau.
- Cô ấy là ai, hở Vasia?
- Artemyeva!.. - Vasia nói giọng khẽ đi vì hạnh phúc.
- Thật thế à?
Mời các bạn đón đọc Trái Tim Yếu Mềm của tác giả F.M. Dostoievski & Trần Vĩnh Phúc (dịch).