Cố Hương

Lỗ Tấn (1881 - 1936) được xem là người đặt nền móng cho nền văn học hiện đại Trung Quốc. Ông viết nhiều thể loại văn học, song có lẽ truyện ngắn chính là “đặc sản” của nhà văn này.

Sinh ra trong một thời kỳ lịch sử Trung Quốc đầy biến động, Lỗ Tấn sớm tiếp thu những tư tưởng tiến bộ để nhìn nhận ra vai trò quan trọng của nhà văn đối với xã hội. Từng là một thầy thuốc, nhưng sau đó Lỗ Tấn đã ngộ ra một chân lý: người thầy thuốc có thể cứu chữa cho con người về thể xác mà không chữa được căn bệnh tinh thần - mà căn bệnh tinh thần của người Trung Hoa trong thời kỳ đó theo ông là rất nan y và rất cần có thuốc. Vì thế, ông đã quyết tâm dùng văn chương như một công cụ góp phần thay đổi xã hội. Không chỉ đóng góp về mặt nội dung, truyện ngắn Lỗ Tấn cũng đã đem lại sự cách tân đáng kể cho văn học hiện đại Trung Quốc về hình thức.

Người đương thời và các thế hệ sau đó đã công nhận Lỗ Tấn là một “thầy thuốc văn chương”, hay một nhà văn Cách mạng. Rất nhiều tác phẩm của ông phê phán những thói tật thâm căn cố đế của người Trung Quốc. Chẳng hạn như nhân vật AQ trong AQ chính truyện được coi là hình tượng sinh động đại diện cho quốc tính của người Trung Quốc một thời. AQ đã thoát khỏi tác phẩm để văn đi vào đời thường.

Đặc biệt, khi đọc truyện ngắn Lỗ Tấn, các độc giả Việt Nam sẽ có một cảm giác thật quen thuộc, gần gũi, nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật tài tình của ông khiến không ít khi bạn cảm thấy đã gặp con người này ở đâu đó trong xã hội rộng lớn ngoài kia, thậm chí cũng có thể bắt gặp cả những thói tật của chính bản thân mình… Trở đi trở lại nhiều lần trong tác phẩm của ông là tuýp nhân vật dưới đáy xã hội, khiến cho chúng ta liên tưởng tới các nhân vật trong truyện ngắn của Nam Cao. Thưởng thức các truyện ngắn Lỗ Tấn, người đọc sẽ phải bật cười bởi những chi tiết hài hước, châm biếm nhưng rồi khi gấp trang sách lại bạn không khỏi có một cảm giác ngậm ngùi, chua xót trước số phận của các nhân vật.

Tuyển Tập Truyện Ngắn Lỗ Tấn sẽ giới thiệu đến bạn đọc những tác phẩm tiêu biểu của Lỗ Tấn trong mảng truyện ngắn, để bạn đọc yêu thích văn chương và các sinh viên, học sinh có cái nhìn khái quát hơn về một cây bút nổi tiếng của nền văn học Trung Quốc. Những tác phẩm tiêu biểu như Nhật ký người điên, Cố hương, Thuốc, A.Q chính truyện, Lễ cầu phúc, Cao Phu Tử, Trong Quán Rượu…

***

Cách nay lâu lắm rồi. Trong hàng ngũ các nhà văn Trung Quốc cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 Lỗ Tấn nổi lên như một hiện tượng làm xôn xao văn đàn. Trước ông và sau ông chả có mấy người có được văn tài và bút lực như ông. Thế hệ các nhà văn sau Lỗ Tấn luôn coi ông như một hình mẫu, chuẩn mực. Cả trong đời tư cũng như trong văn học. Tôi nói vậy không phải vì sách của ông được đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông, trong nước và nước ngoài; cũng không phải vì nhiều nhà văn ảnh hưởng văn phong và tư tưởng của ông, mà quả thực ở con người ông toát ra thần thái của một vĩ nhân. Những người đã từng gặp ông, tiếp xúc và nói chuyện với ông đều có chung cảm nghĩ như vậy. Không chỉ ở Trung Quốc, ngay cả ở Việt Nam cái chất hiện thực sôi động của đời sống những con người khốn khổ (công, nông, thương, trí thức) trong các tác phẩm của Lỗ Tấn mãi cho đến nay vẫn mới, người ta vẫn đọc nó với sự tò mò trang trọng.

Tôi còn nhớ Lỗ Tấn từng nói: "Trên đời này làm gì có đường, đường là do con người ta đi mãi mà thành thôi". Mà quả đúng vậy. Con đường ông đã chọn, đã đi qua, trước ông chưa hề có. Ông đã khai quang tất cả để làm nên con đường cho riêng mình. Người đời sau đã và sẽ còn cám ơn ông nữa khi thả bước trên con đường êm ái đầy ắp vốn sống, đầy ắp tư liệu cho bất cứ ai muốn trở thành nhà văn.

Tôi không có duyên được sinh ra cùng thời với ông để quan sát ông dưới nhiều góc độ. Không có duyên được làm đồng hương của ông. Tôi chỉ có thể hình dung ông qua những trang viết ông để lại và qua những câu chuyện về ông của các bạn ông, của những người cùng thời với ông. Sự thăng trầm của một cây bút luôn là đề tài hấp dẫn bạn đọc nói riêng và công chúng nói chung. Họ đâu biết để có những con chữ nằm ngay ngắn trên trang sách mở ra trước mắt họ ông đã phải lao động vất vả thế nào. Họ cũng đâu biết sự tìm ra đường để có thể đi ông đã phải trả những giá nào?! Cũng chính vì vậy mà họ tò mò. Họ cần câu trả lời đích thực.

Lỗ Tấn đã đi đến cuối con đường nghệ thuật đầy chông gai bi hài của mình. Bóng của ông đã khuất sau đường chân trời. Người ta chỉ có thể nhận ra hướng ông đi thông qua những trang viết ông để lại, như những cột mốc đánh dấu sự hiện diện của ông. Không được là người cùng thời với ông, không là đồng hương của ông, nhưng bù lại tôi có thể quan sát ông mà không bị bất cứ sự chi phối nào làm nhiễu loạn tầm nhìn. Lỗ Tấn đấy. Chỉ với AQ, nhân vật do ông tạo ra thôi cũng đủ để người ta nhớ mãi….

Với nhiều người, tên tuổi của Lỗ Tấn gắn liền với những truyện ngắn mà ít ai biết ông còn là nhà thơ. Tôi không biết ông viết bao nhiêu bài thơ. Chỉ tính riêng 75 bài thơ của ông được dịch ra tiếng Việt đã làm nhiều người giật mình. Nó cũng đồ sộ, bí hiểm như con người ông vậy. Thú thật, chỉ vài năm gần đây tôi mới biết ngoài truyện ngắn ông còn làm thơ. Cũng chả có gì là muộn nếu ta quyết tâm, cố gắng để hiểu một con người. Tôi nghĩ vậy.

Bạn sẽ nói gì về "AQ chính truyện". Tôi chỉ có thể nói với bạn thông qua câu mà người phương Tây nói về Sherlock Holmes là "Người thật chưa từng sống, nhưng không bao giờ chết."

Vậy đấy….

Hà Nội 5/6/2017

LÊ THANH MINH

Mời các bạn đón đọc Cố Hương của tác giả Lỗ Tấn