Một Chỗ Trong Đời

Ngay những trang đầu tác phẩm, tác giả đã thể hiện rõ phong cách viết của mình, bà miêu tả cuộc sống của cha bằng giọng văn lạnh lùng, khô khan không cảm xúc. Toàn bộ cuốn sách chỉ xoay quanh một nguyên tắc: truyện ngắn về một cuộc sống đơn giản, với vốn từ vựng đơn giản, trong những câu văn lột tả đến cùng cực.

Một người cha không bao giờ bước chân vào viện bảo tàng, chỉ đọc báo địa phương, không dùng gì khác ngoài con dao Opinel của riêng mình để ăn. Một người cha xuất thân nông dân rồi trở thành công nhân và cuối cùng là chủ một tiệm cà phê kiêm cửa hàng tạp phẩm. Một người cha luôn lo lắng bị nhầm “vị trí”. Cũng người cha ấy lấy làm tự hào về cô con gái nhờ được học hành tử tế mà đã đặt chân được vào giới tiểu tư sản. Nhưng đằng sau đó là khoảng cách, là những đớn đau, giằn vặt giữa cha và con.

Một chỗ trong đời là câu chuyện về cuộc đời người cha ấy, được kể lại dưới ngòi bút của cô con gái, một cách lạnh lùng nhất có thể, với lối viết hờ hững, không cảm xúc, như những gì xảy đến tự nhiên. Chính lối viết tưởng như giản dị ấy đã mang lại cho Annie Ernaux giải Renaudot năm 1984.

***

Annie Ernaux là một nhà văn người Pháp, sinh 1 tháng 9, 1940 (79 tuổi), Lillebonne, Pháp.

Nữ nhà văn Annie Ernaux là tác giả của nhiều tác phẩm mở lối cho những người phụ nữ đến với sự tự chủ xã hội và giới tính, từ những tác phẩm đầu tay: Những chiếc tủ rỗng (1974), Những gì họ đã nói (1977), Người đàn bà băng giá (1981), Quảng Trường (1984), Một người đàn bà (1987), Niềm đam mê giản đơn (1992). Những sáng tác của bà là lời hiệu triệu của sự giải phóng, giải phóng người phụ nữ khỏi vị trí mà hoàn cảnh xã hội, hoàn cảnh xuất thân đã ấn định hay áp đặt cho cô ta.

Trong cuộc đời thực, Ernaux đã cắt đứt mối liên hệ với môi trường giai tầng bình dân của cha mẹ bà (chủ một cửa hàng tạp hóa), cắt đứt liên hệ với thứ văn hóa và ngôn ngữ trong môi trường nơi bà đã được sinh ra và nuôi dưỡng thời thơ ấu. Bà đã cố gắng thâm nhập vào thế giới của những người có trình độ văn hóa cao, theo đuổi việc học tập để vươn lên trở thành một giảng viên…

Có xuất thân khá khiêm tốn, bố mẹ bà ban đầu là công nhân rồi trở thành tiểu thương, Annie Ernaux tốt nghiệp đại học tại Rouen và trở thành giáo viên dạy văn học hiện đại. Năm 1983 sau khi xuất bản tiểu thuyết “Một chỗ trong đời”, bà chuyển sang viết thể loại tự truyện. Mỗi giai đoạn của cuộc đời đều được bà chọn kể lại trong một tác phẩm.

***

Review bởi: Tuyết Phạm

-----

Nếu như bạn muốn thử đọc một cuốn sách theo lối viết hờ hững đến lạnh lùng thì chắc rằng “Một chỗ trong đời” là một lựa chọn tuyệt vời. Đây là một cuốn tự truyện của tác giả kể về người cha sau khi ông từ giã cõi đời. Dưới ngòi bút không cảm xúc, hình ảnh người cha xuất thân từ tầng lớp nông dân đã vất vả vươn lên trở thành công nhân và cuối cùng là ông chủ của tiệm café và tạp hóa.

Từng trang sách là những bậc thang mà người cha này bước lên để thoát khỏi cuộc sống nghèo khổ và hòa nhập vào thế giới trí thức, tư sản “bước chân ra khỏi cuộc sống bần hàn thô kệch và bước vào thế giới của trí thức, tư sản”. Ông cố gắng điều chỉnh tất cả mọi thứ để xóa bỏ sự quê mùa, thô kệch nhưng ông vẫn không thể hòa nhập vào thế giới ấy bởi ngôn ngữ của ông vẫn là ngôn ngữ của một người nông dân.

Tuy vậy, ông vẫn nỗ lực để con gái mình được ăn học và bước chân vào thế giới tư sản. Khi con ông đã bước chân vào đấy thì lại có một cái hố đào giữa chính ông và con của mình. Cái hố đấy mang tên giai cấp, mang tên ngôn ngữ. “Trong các ký ức của tôi, tất cả những gì liên quan đến ngôn ngữ đều là nguyên nhân của sự oán hận, của những cuộc cãi vã đau lòng, còn hơn cả vấn đề tiền bạc”.

Nếu bạn đọc vội vàng chắc hẳn không cảm nhận được tình thương của ông dành cho cô con gái và của cô con gái dành cho ông. Ông đã cố gắng hết sức để con gái mình có được một tuổi thơ trọn vẹn, một cuộc sống đầy đủ. Ông cố gắng không làm con gái mất mặt trước bạn bè vì xuất thân cơ cực của mình. Tình thương của ông không phải là ánh mắt, nụ cười mà là hành động. “Có lẽ niềm tự hào lớn nhất đối với ông, hay thậm chí là lời biện minh cho cuộc đời ông: là tôi đang thuộc về thế giới từng khinh miệt ông.” Đừng nghĩ giọng văn lạnh lùng, khô khan này không thể truyền tải cảm xúc.

Chỉ với 98 trang và cách viết giản dị, trung lập này có thể làm bạn giật mình, vô thức nhíu mày, cảm thấy xúc động và đau đớn. Nó có thể làm cho bạn ngẩn ngơ một hồi lâu sau khi đã khép lại trang sách.

Mời các bạn đón đọc Một Chỗ Trong Đời của tác giả Annie Ernaux.