Giai Điệu Bí Ẩn Và Con Người Đã Tạo Ra Vũ Trụ

Cuốn sách này kể về lịch sử của vũ trụ. Nó trình bày chi tiết quá trình sinh thành cái vô cùng lớn từ cái vô cùng bé. Cuốn sách cũng bàn về sự điều chỉnh cực kỳ chính xác của vũ trụ để cho ý thức xuất hiện và có khả năng thâu tóm được sự đẹp đẽ lộng lẫy cũng như tổ chức của vũ trụ và cho nó một ý nghĩa nào đó. Nó cũng trình bày quá trình phát hiện ra mối liên hệ giữa con người và vũ trụ. Là những hạt bụi của các ngôi sao, tất cả chúng ta đều có nguồn gốc từ các tinh tú và đều là anh em với nhau. Cũng như những con vật hoang dã và những bông hoa đồng nội đều là họ hàng của tất cả chúng ta.

Tác giả đã cố gắng tránh dùng những thuật ngữ quá chuyên sâu, sử dụng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu.

***

Trong suốt tuổi ấu thơ và thanh niên của tôi ở Sài Gòn, những năm 50 và 60, một trong những niềm vui lớn của tôi là được đắm mình trong một cuốn sách phổ biến khoa học hay. Trong những giờ phút tuyệt vời đó, tôi tạm quên đi thế giới hằng ngày, để mặc cho tác giả dẫn dắt mình vào những tình tiết kỳ lạ trong thế giới của cái vô cùng bé và kinh ngạc trước vẻ đẹp và sự hài hòa trong thế giới của cái vô cùng lớn. Cũng như đối với một cuộc điều tra của thám tử Sherlock Holmes, tôi hồi hộp theo dõi những diễn tiến của các cuộc khám phá khoa học: những dấu hiệu, những giả thuyết, những con đường lầm lạc, những ngõ cụt và những cuộc tranh luận để rồi cùng đạt tới chân lý.

Những cuốn sách mà tôi đã đọc ở tuổi ấu thơ đã nuôi dưỡng trí tưởng tượng và hình thành những suy tư của tôi. Chắc chắn rằng chúng đã đóng một vai trò to lớn trong việc dẫn dắt những bước đi đầu tiên của tôi đến với khoa học. Chúng cũng kích thích thích trong tôi sự ham muốn được đóng vai trò chủ động trong cuộc phiêu lưu vĩ đại của khoa học. Từ đó tôi đã không ngừng quan sát vũ trụ bằng những kính thiên văn lớn nhất trên mặt đất cũng như trong không gian. Cuốn sách này kể về lịch sử của vũ trụ. Nó trình bày chi tiết quá trình hình thành cái vô cùng lớn từ những cái vô cùng bé. Cuốn sách cũng bàn về sự điều chỉnh cực kỳ chính xác của vũ trụ để cho ý thức xuất hiện và có khả năng nắm bắt được vẻ đẹp lộng lẫy cũng như tổ chức của vũ trụ và cho nó một ý nghĩa nào đó. Nó cũng trình bày quá trình phát hiện ra mối liên hệ giữa con người và vũ trụ. Là những hạt bụi của các ngôi sao, tất cả chúng ta đều có nguồn gốc từ các tinh tú và đều là anh em với nhau. Cũng như những động vật hoang dã và các bông hoa đồng nội đều là họ hàng của chúng ta.

Tôi sẽ rất sung sướng nếu như tác phẩm này – tác phẩm đã được thế giới phương Tây đón nhận một cách nồng nhiệt – có thể nuôi dưỡng sự suy tư và làm thay đổi ít nhiều nhãn quan về thế giới của một số người. Tôi ấp ủ niềm hy vọng rằng nó có thể làm nảy sinh những chí hướng khoa học của một số bạn trẻ có trí tuệ và cũng hy vọng rằng những hạt giống được gieo trong các trang sách này, một ngày nào đó, sẽ đâm chồi nảy lộc và phát triển thành cây trái xum xuê.

Bất chấp những thăng trầm của lịch sử, Việt Nam là một đất nước luôn đề cao những giá trị giáo dục và tri thức. Cuốn sách này cũng mong muốn là một đóng góp nhỏ bé vào công cuộc truyền bá tri thức đó.

Tôi xin cám ơn GS. Trần Thanh Vân về những gì ông đã làm để bản dịch tiếng Việt của cuốn “Giai điệu bí ẩn” được sớm ra đời. Tôi cũng cám ơn dịch giả Phạm Văn Thiều đã dịch rất thành công ra tiếng Việt cuốn sách này.

Trịnh Xuân Thuận

***

Cuốn sách này dành cho những “chính nhân” có ham muốn tìm hiểu về thế giới xung quanh và quan tâm tới những tiến bộ mới nhất trong nghiên cứu vũ trụ mà không cần có hành trang khoa học của một chuyên gia. Nó vẽ lại sự tiến hóa của quan niệm về vũ trụ và dành sự chú ý đặc biệt cho vũ trụ hiện nay, vũ trụ Big Bang. Cuốn sách cũng đề cập tới những vấn đề vượt ra ngoài khuôn khổ thuần túy khoa học, nhưng không tránh khỏi được đặt ra trong tất cả các cuộc thảo luận về sự sáng tạo ra vũ trụ: chúng ta có mặt ở trên đời này là hoàn toàn ngẫu nhiên hay sự hiện hữu của chúng ta trong vũ trụ là do sự tồn tại của một Đấng Tạo hóa nào đó?

Hai chương đầu tiên (I và II) kể về sự tiến hóa của tư tưởng vũ trụ học, từ vũ trụ thần linh ở buổi bình minh của loài người cho tới vũ trụ Big Bang của thế kỷ 20. Chúng cũng mô tả quá trình mở rộng dần của vũ trụ, từ hệ Mặt trời đơn giản của chúng ta với Trái đất chiếm vị trí trung tâm tới một vũ trụ bao la rộng tới 15 tỷ ánh sáng với Trái đất bơ vơ trong một góc nhỏ xíu của Ngân hà, và chính Ngân hà cũng lại lạc giữa hàng trăm tỷ thiên hà khác. Các chương III và IV giới thiệu những diễn viên của vở kịch trong vũ trụ Big Bang: đó là cặp không gian – thời gian, bốn lực cơ bản, các hạt sơ cấp và các thiên hà. Chúng cũng cho ta biết các diễn viên này phải tuân thủ các quy tắc hành xử cực kỳ chính xác do thuyết tương đối rộng và cơ học lượng tử áp đặt.

Có lẽ, phát minh quan trọng nhất của vũ trụ học hiện đại là hiểu được vũ trụ có một lịch sử, tức là nó có quá khứ và tương lai. Hai chương tiếp theo kể về lịch sử đó theo những hiểu biết hiện nay của chúng ta. Chương V mô tả cái vô cùng bé đã sản sinh ra cái vô cùng lớn như thế nào và bằng cách nào mà toàn vũ trụ với hàng trăm tỷ thiên hà lại có thể tạo ra từ một “chân không” vi mô. Nó cũng kể về quá trình dệt nên tấm thảm vũ trụ bao la các thiên hà, về sự xuất hiện của sự sống và ý thức sau một chặng đường dài thăng tiến tới sự phức tạp nhờ các lò luyện kim hạt nhân đầy sáng tạo trong các ngôi sao và sự tồn tại của các hành tinh. Chương VI bàn về tương lai của vũ trụ. Tương lai này hiện còn chưa được biết tới một cách chắc chắn, vì nó phụ thuộc vào tổng lượng vật chất trong vũ trụ mà chúng ta chưa thể đo được một cách chính xác do 90 đến 98% khối lượng của nó là không nhìn thấy được. Liệu vũ trụ sẽ giãn nở vô hạn và trở thành một khoảng bao la lạnh lẽo và tối đen hay nó sẽ đạt tới một kích thước cực đại rồi tự co lại đến một nhiệt độ và mật độ lớn vô hạn?

Nói về sự sáng tạo ra vũ trụ không thể tránh khỏi câu hỏi về sự tồn tại của Chúa Trời. Các chương VII và VIII trình bày những lập luận của khoa học hiện đại bác bỏ tất cả những tư biện kinh điển liên quan đến sự tồn tại của Đấng Sáng tạo, và bù lại khoa học làm cho chúng ta cảm nhận được rằng chính sự tồn tại của chúng ta đã là một điều thật kỳ lạ: vũ trụ đã được điều chỉnh một cách cực kỳ chi li để cho phép sự hiện hữu của chính chúng ta. Chỉ cần các định luật vật lý khác đi một chút là là chúng ta đã không hiện diện ở cõi đời này để nói về nó! Sự điều chỉnh một cách cực kỳ chính xác này phải chăng là hoàn toàn ngẫu nhiên hay là do ý chí của một đấng tối thượng nào?

Trong khoa học không có chân lý tuyệt đối. Chương cuối cùng (chương IX) bàn về các lý thuyết đối nghịch với lý thuyết Big Bang. Nó chứng minh tại sao các lý thuyết này lại không được đa số các nhà vũ trụ học chấp nhận, họ vẫn thích sức mạnh tiên đoán, vẻ đẹp và sự đơn giản của lý thuyết Big Bang hơn. Chương này cũng khẳng định rằng vũ trụ Big Bang vẫn chưa phải là vũ trụ cuối cùng và con người sẽ còn tạo ra những vũ trụ khác ngày càng gần với Vũ trụ thực hơn, nhưng sẽ không bao giờ đạt tới nó. Giai điệu tạo ra từ những nốt nhạc rời rạc mà thiên nhiên gửi tới cho chúng ta sẽ vĩnh viễn còn là điều bí mật.

Khi viết cuốn sách này, tôi đã cố gắng, trong một chừng mực có thể, sử dụng một ngôn ngữ giản dị và trong sáng, tránh dùng những thuật ngữ quá chuyên sâu. Để giải thích những khái niệm khó, tôi cũng thường lấy những hình ảnh trong cuộc sống thường ngày. Tuy nhiên, không thể kể một cách thật chặt chẽ về lịch sử của vũ trụ mà không có sự giúp đỡ của của một số khái niệm khoa học. Với mục đích giúp cho bạn đọc hiểu rõ hơn, ở cuối sách, trong phần Thuật ngữ, tôi có tập hợp và định nghĩa một số thuật ngữ vật lý thiên văn. Tôi cũng đưa vào sách một số bảng biểu, hình vẽ và các bức ảnh thiên văn để minh họa những chỗ quan trọng. Cuối cùng, đối với các bạn đọc đã quen thuộc với ngôn ngữ khoa học và muốn biết chi tiết hơn, tôi có thêm một số Phụ lục ở cuối sách. Các phụ lục này chỉ có tính chất phụ trợ chứ không bắt buộc phải biết mới hiểu được cuốn sách này.

Mời các bạn đón đọc Giai Điệu Bí Ẩn Và Con Người Đã Tạo Ra Vũ Trụ của tác giả Trịnh Xuân Thuận,