Hệ Thống Liên Kết Văn Bản Tiếng Việt - Trần Ngọc Thêm
Sách “Hệ thống liên kết văn bản tiếng Việt” được Trần Ngọc Thêm viết trong các năm 1980-1984, khi là CBGD khoa ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và được Nxb “Khoa học Xã hội” cho ra mắt năm 1985 với số lượng 5.000 bản tại Hà Nội (dày 359 tr.). NXB Giáo dục đã tái bản nguyên dạng (khổ 14,3x20,3, dày 307 tr.) nhiều lần vào các năm 1999, 2000, 2004, 2008, 2009, 2011.
NỘI DUNG:
Phần Một: VẤN ĐỀ TÍNH LIÊN KẾT VÀ ĐƠN VỊ LIÊN KẾT VĂN BẢN
Chương I: NGÔN NGỮ HỌC VĂN BẢN VÀ VẤN ĐỀ TÍNH LIÊN KẾT
1. Từ giới hạn câu… 8
2. …đến sự ra đời của ngôn ngữ văn bản 10
3. Vấn đề tính liên kết của văn bản 13
Chương II: KHÁI NIỆM TÍNH LIÊN KẾT CỦA VĂN BẢN
4. Cái gì làm cho một chuỗi câu trở thành văn bản? 17
5. Liên kết hình thức và liên kết nội dung. Phân biệt văn bản với các loại chuỗi phát ngôn hỗn độn 20
6. Liên kết chủ đề và liên kết lôgic. Văn bản điển hình và văn bản không điển hình 24
7. Văn bản thiếu liên kết chủ đề và văn bản thiếu liên kết lôgic 26
8. Mâu thuẫn giữa tính hình tuyến của văn bản với tính nhiều chiều của hiện thực như nguồn gốc của sự phong phú về số lượng phương thức liên kết. Liên kết tiếp giáp và liên kết bắc cầu. Liên kết đơn và liêân kết phức 30
9. Một hướng phân loại mới: Phân loại các phương thức liên kết theo đơn vị liên kết 33
Chương III: PHÁT NGÔN – ĐƠN VỊ LIÊN KẾT VĂN BẢN
10. Định nghĩa ba tiêu chí về câu. Phần dư – trung tâm tranh luận của vấn đề câu 35
11. Thái độ của định nghĩa ba tiêu chí về câu đối với phần dư 37
12. Hướng giải quyết phần dư bằng cách chỉ xác định câu theo một tiêu chí 39
13. Hướng giải quyết phần dư bằng cách xác định câu theo hai tiêu chí 41
14. Văn bản và tính liên kết – nguồn gốc của vấn đề câu 43
15. Bình diện hình thức: Phát ngôn và dấu ngắt phát ngôn 44
16. Phân loại phát ngôn theo sự hoàn chỉnh về cấu trúc: Câu và ngữ trực thuộc 49
17. Dấu hiệu nhận diện sự hoàn chỉnh vêà cấu trúc. Phân đoạn cấu trúc và phân đoạn thông báo. Các kiểu cấu trúc nòng cốt. Nòng cốt đặc trưng 50
18. Nòng cốt quan hệ và vấn đề câu có từ “là” trong văn bản 54
19. Nòng cốt tồn tại và câu tồn tại trong văn bản 59
20. Nòng cốt qua lại và cái gọi là “câu phức” có từ nối hô ứng 68
21. Phát ngôn đơn và phát ngôn ghép. Từ nối trong phát ngôn ghép. Ranh giới giữa câu qua lại và phát ngôn ghép 73
22. Phân loại phát ngôn theo sự hoàn chỉnh về nội dung: Câu tự nghĩa và câu hợp nghĩa 77
23. Liên kết khiếm diện trong các phát ngôn tự nghĩa và hợp nghĩa. Những khái niệm cơ bản của liên kết hiện diện: Chủ ngôn và kết ngôn, chủ tố và kết tố, liên kết hồi quy và liên kết dự báo 84
24. Từ kết quả phân loại phát ngôn trở lại việc phân loại các phương thức liên kết theo loại phát ngôn 89
…
***
Trần Ngọc Thêm là Giáo sư, Tiến sĩ khoa học ngành ngữ văn, nhà văn hóa học của Việt Nam. Hiện ông là Giám đốc Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng, thuộc Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương của Việt Nam.
Sau khi hoàn thành chương trình học phổ thông 10 năm tại Cẩm Khê, Phú Thọ (1958-1968), ông thi đậu và trở thành sinh viên khoa dự bị đại học tại Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Minsk (Liên Xô, nay thuộc Bielorussia). Sau khi học 2 năm tại đây, ông tham gia học tiếp 5 năm ngành Ngôn ngữ học toán học tại Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Lêningrad (Liên Xô, nay là Sankt-Peterburg, Nga) từ năm 1969 đến năm 1974.
Sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, ông trở về Việt Nam, làm giảng viên Khoa ngữ văn tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (1975-1984).
Năm 1984 ông quay lại Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Lêningrad, Liên Xô làm nghiên cứu sinh ngành ngữ văn. Cuối năm 1987 ông bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ ngữ văn tại đây. Sau khi được Hội đồng học vị tối cao Liên Xô (BAK CCCP) cho phép đặc cách bảo vệ lại để lấy bằng Tiến sĩ khoa học, ông đã bảo vệ lại và thành công luận án Tiến sĩ khoa học vào cuối năm 1988.
Năm 1989 ông trở lại Việt Nam, tiếp tục công tác tại Khoa ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội đến năm 1992. Năm 1991 ông được Hội đồng Chức danh Nhà nước Việt Nam phong học hàm Phó giáo sư.
Năm 1992, sau 17 năm công tác tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông vào Nam, công tác tại Trường Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, làm Trưởng Bộ môn châu Á học tại đây. Từ 1995-1998 ông Kiêm nhiệm Trưởng Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Đông phương tại Trường Đại học Dân lập Ngoại ngữ - Tin học Thành phố Hồ Chí Minh (HUFLIT).
Tháng 1 năm 1999 ông được bổ nhiệm làm Phó Khoa Đông phương học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (trường được tách từ Trường Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 1996) rồi làm Trưởng Khoa Đông phương học từ tháng 1 năm 2002 đến tháng 7 năm 2003. Tháng 4 năm 2002 ông kiêm nhiệm vị trí Trưởng Bộ môn Văn hóa học, sau đó là Trưởng Khoa Văn hóa học tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 11 năm 2008. Ông đảm nhiệm vị trí này đến tháng 2 năm 2011.
Tháng 11 năm 1999 Trần Ngọc Thêm được bầu làm Viện sĩ nước ngoài Viện hàn lâm Khoa học Tự nhiên Nga. Sau đó là Giáo sư thỉnh giảng tại Trường Đại học Quốc tế học Hàn Quốc (Hankuk University of Foreign Studies - HUFS, Seoul, Korea) từ 2000-2001. Ông được Hội đồng Chức danh Nhà nước Việt Nam phong hàm Giáo sư tháng 11-2002.
Từ tháng 7-2011, Trần Ngọc Thêm là Giám đốc Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Cũng trong năm này, ông được bầu làm Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương.
Mời các bạn đón đọc Hệ Thống Liên Kết Văn Bản Tiếng Việt của tác giả Trần Ngọc Thêm.