Hồ Sơ Quyền Lực Younger Pitt - Michael Duffy

Hai thập niên cuối thế kỷ XVIII là giai đoạn diễn ra những biến động mạnh mẽ trong lịch sử thế giới như Cách mạng Pháp, Cách mạng Hoa Kỳ, các cuộc chiến tranh của Napoleon trên toàn châu Âu… Giai đoạn này cũng xuất hiện những chính khách, những nhân vật lịch sử tầm cỡ mà như Tallerand, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp thời đó từng nói ba chính khách vĩ đại nhất thế giới cuối thế kỷ XVIII là Hoàng đế Napoleon của Pháp, Alexander Hamilton -Bộ trưởng Tài chính đầu tiên của Hoa Kỳ và William Pitt - Thủ tướng Anh trong giai đoạn này.
William Pitt (William Pitt the Younger) là vị Thủ tướng Anh trẻ nhất - lên nắm quyền khi mới 24 tuổi (năm 1783) và cũng là Thủ tướng Anh cầm quyền lâu nhất - tổng cộng 19 năm, cho đến khi qua đời năm 1806 (chỉ ngắt quãng từ năm 1801-1804). Ông được gọi là William Pitt trẻ để phân biệt với William Pitt già, cha của ông, người cũng từng là Thủ tướng Anh.

Trong đời sống chính trị nước Anh, con đường đến với quyền lực nhanh chóng của William Pitt là duy nhất và có lẽ vẫn mãi là trường hợp vô song trên thế giới. William Pitt không giành quyền lực nhờ uy thế và địa vị của cha, mà nhờ tài năng và trí tuệ phi thường của chính mình. Một câu chuyện kể lại rằng năm 1780, trong lần gặp Edward Gibbon − một học giả nổi tiếng, tác giả cuốn Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã, tại một bữa tiệc, Pitt đã tham gia một cuộc tranh luận cực kỳ xuất sắc về chính trị với Gibbon. Chính sự uyên thâm, trí tuệ sắc sảo của chàng trai 21 tuổi này đã khiến nhà sử học cảm thấy bị dồn đến chân tường, chỉ còn cách đứng lên xin lỗi và rời bàn tiệc: “Tôi không nghi ngờ gì về sự khôn ngoan và sắc sảo của quý ngài trẻ tuổi này, nhưng tôi hoàn toàn không quen với phong cách tranh luận của anh ta, vì thế xin hãy thứ lỗi cho tôi”. Cần biết khi đó, Gibbon đã là một sử gia lớn 54 tuổi và vô cùng uyên thâm thì sẽ hiểu trí tuệ và tài năng của Pitt vĩ đại tới mức nào.

Những thành tựu phi thường mà Pitt đã đạt được trong cuộc đời ngắn ngủi của mình luôn là những bài học quý giá cho lịch sử. Vì vậy, tiếp nối tủ sách Hồ sơ Quyền lực, với sự hợp tác của Trung tâm Hợp tác Trí tuệ Việt Nam (VICC), Công ty Sách Alpha lựa chọn dịch và xuất bản Younger Pitt. Thông qua cuốn sách, chúng tôi mong muốn cung cấp cho độc giả những thông tin cần thiết để nhìn nhận rõ hơn lịch sử nước Anh và tài năng, tư duy và cách hành động… của một chính khách phi thường như Pitt.

***

"Lòng yêu nước đích thực trong thời bình… chính là chấp hành nghiêm pháp luật và giám sát hiến pháp; nỗ lực theo cách thức ôn hòa, vừa phải để điều chỉnh những vấn nạn và tham nhũng…; ủng hộ mạnh mẽ bất cứ ai, bất cứ đảng phái nào, hoặc các mối liên hệ với bất kể chính quyền nào được thiết lập về những điểm mà xét theo khía cạnh nào đó họ có thể đúng, cần phản đối kiên quyết, nhưng bình tĩnh về những điểm mà xét theo khía cạnh nào đó họ có thể sai; nhưng trên hết, điều cốt lõi là trong thời bình phải bảo đảm cho những nguy cơ bất ngờ của chiến tranh, tăng thu nhập nhưng không tạo gánh nặng cho thương mại, thanh toán các khoản nợ chung và phát triển nghệ thuật, khoa học, nông nghiệp, sản xuất và dân số trên khắp vương quốc.

Quả thật, chỉ khi đất nước lâm nguy,… lòng yêu nước mới trở nên sục sôi, giục giã, làm náo động cả thế giới."

Tiểu luận về chủ nghĩa yêu nước và về phẩm chất, tư cách đạo đức của những kẻ giả danh yêu nước nổi tiếng gần đây (1768)

Từ trước đến nay, các công trình nghiên cứu Younger Pitt thường chia sự nghiệp chính trị của ông thành hai phần không đồng đều: những năm hòa bình và cải cách, sau đó là những năm chiến tranh và trấn áp. Tôi cố gắng tránh lối mòn này, bởi tôi nghiêng về ý kiến của “nhà viết tiểu sử chính thức” của Pitt, George Pretyman Tomline, rằng “chính quyền của Pitt là một thể nhất quán, trong đó tất cả các bộ phận hình thành trên cùng một nguyên tắc và hỗ trợ nhau mạnh mẽ”. Các sử gia tranh cãi về nguyên tắc đặc biệt đã thúc đẩy Pitt, nhưng với tôi, dường như cuộc đời và lời nói của ông vẫn âm vang những tình cảm thể hiện trong đoạn trích nêu trên, đại diện cho một người yêu nước lý tưởng hồi giữa thế kỷ XVIII.

Tôi chọn phương thức viết theo chủ đề hơn là theo trình tự thời gian, vì đó là cách tốt nhất để diễn đạt các phạm vi quyền lực mà Pitt thể hiện, cũng như tính liên tục giữa các phần được phân chia theo cách thông thường trong sự nghiệp của ông. Nó cũng biểu thị phạm vi hoạt động rộng lớn của ông, trên nhiều lĩnh vực hơn, với thời gian lâu hơn rất nhiều so với bất cứ bậc tiền bối tài giỏi nào ở thế kỷ XVIII. Ông không những là Thủ tướng trẻ nhất của nước Anh từ trước đến nay, mà việc ông nắm giữ quyền lực cũng thật phi thường. Trong sự nghiệp chính trị 25 năm, có tới 20 năm ông có mặt trong Nội các (và cả chừng ấy năm, chỉ trừ tám tháng, ông là người đứng đầu chính phủ). Năm 1801, một đồng sự trong Nội các, người luôn ngưỡng mộ ông đã tuyên bố: “Pitt và Nội các không thể tách rời”. Sự nghiệp của William Pitt con rõ ràng là cả một tập Hồ sơ quyền lực!

Mời các bạn đón đọc Hồ Sơ Quyền Lực Younger Pitt của tác giả Michael Duffy.